Ostra wiosna w Rosji, 1918 rok.

Wiosną 1918 roku rozgrywało się niesamowicie wiele rewolucyjnych wydarzeń na rozległych rosyjskich terenach, które zaczynały kształtować się w nowy Kraj Rad i w tym wrzącym kotle idei pojawiali się także anarchiści. Niestety zazwyczaj są z nimi związane historie, w których bolszewickie władze zacieśniają zbrojną pięść wokół wszelkich grup, z którymi nie jest im po drodze w budowie autorytarnych struktur lokalnych i państwowych. Wszystko to dzieje się w czasie, gdy stronnictwo Lenina nie ma jeszcze pełni władzy i na długo przed krwawym zdławieniem powstania w Kronsztadzie. Oprócz ogólnego konfliktu z anarchistami narasta fala zatargów lokalnych w miastach, gdzie są anarchistyczne grupy, a bolszewicy starają się przejąć władzę, wycinając wpływy innych, także eserowców i mienszewików. Warto przypomnieć skrótowo kilka faktów, niestety z pominięciem całego tła społeczno-politycznego, jakie w owym czasie w rewolucyjnej Rosji towarzyszyło wszystkim zbrojnym działaniom, bowiem jest to dość rozległy temat, dodatkowo mocno zakłamany przez radzieckich historyków.

Najgłośniejsze i chyba najbardziej znane wydarzenia dotyczą ataku sił zbrojnych dowodzonych przez Dzierżyńskiego na lokale zajmowane przez anarchistów w Moskwie. Atak ten nastąpił w nocy z 11 na 12 kwietnia 1918 roku, a jego celem były oddziały „Czarnej Gwardii”, rozlokowane w anarchistycznych centrach propagandowych. Tego dnia zlikwidowano nie tylko oddziały zbrojne Federacji Grup Anarchistycznych Moskwy, ale także licznie otwarte biblioteki i kluby, Teatr Proletariacki, wydawnictwo, gminy produkcyjne i inne miejsca aktywności. Do ataku używano nawet artylerii, kilka punktów, jak „Dom Anarchii”, „Dom Niezależnych” czy kamienica Cejtlina broniło się wiele godzin. Ostatecznie aresztowano kilkuset anarchistów, 40 z nich zginęło w walkach lub zostało od razu rozstrzelanych, większość uwięzionych jednak później uwolniono. Skończyła się jednak względna swoboda w funkcjonowaniu stowarzyszeń i wydawaniu pism anarchistycznych.

Wycinek z moskiewskiej prasy po ataku na Dom Anarchii. 19 kwiecień 1918

W Piotrogrodzie anarchiści wówczas byli także dość prężną grupą, wydawana przez nich gazeta Burevestnik miała nakład 25000 egzemplarzy, jednak po wydarzeniach moskiewskich w kwietniu, także i na nich przyszła kolej. 22 kwietnia łotewscy strzelcy ze wsparciem samochodów pancernych i oddziałów karabinów maszynowych zajęli klub anarchistów, zarekwirowali broń i inne zgromadzone tam rzeczy, a anarchiści oczywiście zostali aresztowani wraz z ich liderem, Iosifem Bleikhmanem, który został zesłany do obozu pracy.

Na przełomie marca i kwietnia 1918 roku doszło do gwałtownych sporów między bolszewikami i anarchistami w Ludowej Republice Taurydy na Krymie, zdarzyły się wzajemne aresztowania. Pod koniec marca odnotowana jest też zbrojna konfrontacja grupy pod czarnymi sztandarami ze zwolennikami Lenina w Jekaterynosławiu, zakończona rozbrojeniem oddziału Federacji Anarchistycznej. Także w marcu zostaje zamknięta gazeta „Syberyjski anarchista” w Krasnojarsku. Między 14 a 20 kwietnia doszło do starć zbrojnych anarcho-maksymalistów z oddziałami Armii Czerwonej i bolszewików w Iżewsku, anarchistów rozbrojono i część aresztowano. W kwietniu w Taganrogu aresztowano też dowodzącą wojskowym oddziałem anarchistów Marię Nikiforową.

Demonstracja krasnojarskich anarchistów „Chleb i wolność! Niech żyje komunistyczna anarchia! ” 18 kwietnia 1917

W tym samym miesiącu wybuchło powstanie anarchistyczne w Woroneżu. Był to jednak raczej bunt jednostek wojskowych skupiających wielu anarchistów z pogranicza rosyjsko-ukraińskiego, które przybyły do tego miasta, a nie lokalnej organizacji anarchistycznej. Zamieszki rozpoczęły się zaraz po Wojewódzkim Kongresie Rad, zakończonym10 kwietnia, na którym zatwierdzono traktat pokojowy w Brześciu, co oznaczało to nie tylko poniżenie wojsk walczących na Ukrainie, ale także konieczność ich rozbrojenia. Po dwudniowych starciach anarchiści zostali rozbrojeni, kilkuset z nich zostało aresztowanych. Podobne wydarzenia rozegrały się w Kursku, gdzie między 10 a 29 kwietnia anarchiści kontrolowali miasto, ale ulegli liczniejszym wojskom bolszewickim; działo się też podobnie w Briańsku, Smoleńsku, Piatigorsku, Saratowie, gdzie dochodziło do starć i ulicznych bitew.

1 maja 1918 r. pojawia się okólnik NKWD w sprawie walki z anarchizmem: „Doświadczenia Moskwy, Piotrogrodu i innych miast pokazały, że pod flagą anarchizmu chowają się chuligani, rabusie i kontrrewolucjoniści przygotowujący się do obalenia władzy radzieckiej”. W związku z tym NKWD proponuje przeprowadzenie „rozbrojenia” wszystkich organizacji anarchistycznych w całym kraju. Ponowne zarządzenie o podobnej treści zostało wysłane do wszystkich Rad 8 maja 1918 r.

Na początku maja w Carycynie pojawił się pułk pod dowództwem anarchisty Petrenko, chcący przejść dalej, by walczyć z kozakami w Dutowie, jednak Czerwoni próbowali ich rozbroić, na co Petrenko oczywiście się nie zgodził. Walki z użyciem artylerii trwały kilka dni, jednak podczas negocjacji Petrenko został zdradziecko aresztowany przez czekistów i następnego dnia rozstrzelany; pozostali anarchiści pod groźbą ostrzału artyleryjskiego poddali się a pułk został rozwiązany. Między 12-20 maja 1918 roku rozegrał się jeszcze konflikt zbrojny w Samarze – maksymaliści, lewicowi socjaliści-rewolucjoniści i anarchiści, sprzeciwiają się bolszewikom, którzy dominują w radzie miejskiej. W mieście toczą się bitwy uliczne, w wyniku których bolszewicy odnieśli zwycięstwo z pomocą wojska z frontu uralskiego, tradycyjnie aresztując anarchistów. Wg niektórych źródeł po stronie bolszewików walczył Jarosław Haszek, który jako oficer polityczny służył w czeskich legionach w Armii Czerwonej.

Po tak gwałtownej wiośnie w Rosji represje wobec anarchistów narastały, a cały ruch antybolszewicki był coraz intensywniej atakowany metodami policyjnego i więziennego terroru. Warto pamiętać o tym, że zamordyzm bolszewicki nie zaczął się dopiero wraz z rządami Stalina, był częścią założeń państwa dyktatury komunistycznej, konsekwentnie wcielany w życie, a ruch anarchistyczny przed jego całkowitym zniszczeniem był ważną i aktywną siłą w owym czasie.